Glukoza to podtrzymujące życie źródło energii, które jest wykorzystywane przez praktycznie wszystkie komórki organizmu. W diecie uzyskuje się ją poprzez spożywanie węglowodanów, jednego z trzech makroskładników, z których większość jest rozkładana na glukozę i wchłaniana do krwiobiegu. Ludzkie ciała są zaprojektowane tak, aby zarządzać poziomem glukozy we krwi (cukru we krwi) w wąskim zakresie. Kiedy ten system zarządzania zawodzi, może prowadzić do szeregu problemów zapalnych, sercowo-naczyniowych i metabolicznych.
Konsekwencje zarówno niskiego poziomu cukru we krwi (hipoglikemia), jak i wysokiego poziomu cukru we krwi (hiperglikemia) mogą być tragiczne, więc organizm albo ukierunkuje odpowiedni wychwyt glukozy przez komórki, albo bezpośrednią syntezę glukozy (głównie w wątrobie) w celu utrzymania stabilnego poziomu . Ten kierunek wychwytu lub syntezy zależy od złożonej interakcji hormonów.
Hormonem odpowiedzialnym za komórkowy wychwyt glukozy jest insulina. Jest wydzielany przez komórki beta trzustki w odpowiedzi na wzrost poziomu glukozy we krwi i odblokowuje szlak, który umożliwia glukozie wnikanie do komórek, zapobiegając hiperglikemii. Jeśli poziom glukozy we krwi spadnie zbyt nisko, podwzgórze sygnalizuje uwolnienie hormonów, które podniosą poziom glukozy we krwi, zapobiegając hipoglikemii. Glukagon, kortyzol, hormon wzrostu i katecholaminy to hormony, które wyzwalają syntezę glukozy.1
U zdrowych osób utrzymywanie stałego, poposiłkowego (poposiłkowego) poziomu glukozy we krwi jest automatyczne. Powyższe procesy zapewniają równowagę. Jednak w pewnych okolicznościach komórki mogą stać się odporne na działanie insuliny, co wymaga uwalniania coraz wyższych poziomów, aby odblokować szlak glukozy do komórki. A kiedy komórki nie otrzymują stałego źródła glukozy, wątroba zaczyna sygnalizować uwalnianie zmagazynowanej glukozy i syntezę nowej glukozy. Kiedy trzustka nie jest w stanie sprostać zapotrzebowaniu na insulinę, dochodzi do hiperglikemii.
Jednym z podstawowych środków interwencyjnych w przypadku hiperglikemii jest zwiększenie wrażliwości na insulinę. Aktywność fizyczna, redukcja stresu i utrata wagi mogą w tym pomóc. Zarządzanie poziomem glukozy po posiłku to kolejny ważny element tej układanki.
Indeks glikemiczny (GI) to narzędzie opracowane do oceny, jak szybko dany pokarm podnosi poziom cukru we krwi. Opiera się na skali od 0 do 100 i może służyć jako wskazówka w zapobieganiu poposiłkowym skokom cukru we krwi.2 Pokarmy o niskim indeksie glikemicznym są trawione i wchłaniane wolniej niż te o wysokim indeksie glikemicznym, co skutkuje wolniejszym, bardziej stabilnym wzrostem poziomu cukru we krwi po spożyciu.
Różne badania wykazały korzyści diety o niskim IG dla poprawy wrażliwości na insulinę w stanach przewlekłych.3,4 W jednym kontrolowanym badaniu klinicznym kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) stwierdzono, że dieta o niskim GI powoduje statystycznie istotną poprawę insulinooporności i wrażliwości na insulinę w ciągu 24 tygodni.5 Te ulepszenia mogą być również odpowiedzialne za zmniejszenie czynników ryzyka związanych z chorobami serca. W badaniu przeglądowym z 2009 r. przyjrzano się skutkom metabolicznym diety niskoglikemicznej, stwierdzając, że zmniejszenie wydzielania insuliny związane z dietą niskoglikemiczną może zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych poprzez zmniejszenie prawdopodobieństwa czynników przyczyniających się do tego.6
Spożycie błonnika pokarmowego to kolejny sposób na kontrolowanie poziomu glukozy we krwi po posiłku. Błonnik to rodzaj węglowodanu, który omija trawienie jelitowe i nie jest rozkładany na glukozę. Zamiast tego błonnik przemieszcza się do okrężnicy i jest metabolizowany przez rezydujące bakterie jelitowe i/lub wydalany. Zarówno rozpuszczalny, jak i nierozpuszczalny błonnik są silnie skorelowane ze zmniejszeniem ryzyka cukrzycy typu 2.7 Jednak to błonnik rozpuszczalny wykazał najlepszy wpływ na poprawę reakcji glukozy na posiłek.8 Istnieje kilka różnych mechanizmów, dzięki którym błonnik rozpuszczalny może modulować poposiłkowy poziom glukozy, ale to właśnie zdolność do opóźniania opróżniania żołądka poprzez jego lepkie właściwości tworzące żel odpowiada za większość jego działania.9
Inną klasą węglowodanów o właściwościach błonnikowych jest skrobia oporna (RS). Ten rodzaj skrobi jest odporny na trawienie i dociera do jelita grubego, gdzie może być fermentowany przez bakterie jelitowe. W porównaniu ze skrobią, która jest lekkostrawna, RS spowalnia tempo trawienia i prowadzi do trwałego i niższego poziomu uwalniania glukozy do krwiobiegu.10 Ponadto badania wykazały, że RS znacznie zwiększa poposiłkowe spalanie tłuszczu, co może pomóc w zmniejszeniu akumulacji tłuszczu w dłuższej perspektywie.11
Mąka z zielonego banana jest unikalnym źródłem błonnika i odpornej skrobi, która staje się coraz bardziej popularna ze względu na potencjał odżywczy i korzyści zdrowotne. Jedna grupa zdrowych ochotników spożywała 5 gramów niedojrzałej mąki bananowej (UBF) trzy razy w tygodniu przez sześć tygodni, co spowodowało znaczne zmniejszenie głodu i zwiększenie sytości. Po spożyciu niedojrzałej skrobi bananowej (UBS) insulina na czczo wykazywała wyższą wrażliwość w porównaniu z grupami początkowymi i kontrolnymi12. Inne badanie przeprowadzone na modelu zwierzęcym wykazało poprawę stosunku insulina/glukoza po 28 dniach w grupach spożywających zarówno same niedojrzałe banany, jak i niedojrzałą skrobię bananową. Ponadto wydzielanie insuliny z izolowanych wysp trzustkowych było również niższe w porównaniu z grupą kontrolną eksponowaną na te same bodźce glukozowe.13
Częściej spożywanym pokarmem w diecie zachodniej jest owies. Owies jest dobrze znany ze swojej zawartości błonnika rozpuszczalnego, ale badania wskazują, że jego wpływ na gospodarkę glukozą może wykraczać poza to. Owies zawiera beta glukany, które są rodzajem rozpuszczalnego błonnika, który wraz ze spowalnianiem wchłaniania glukozy w jelitach zwiększa aktywację szlaku, który może zwiększać wychwyt glukozy przez komórkę, nawet bez działania insuliny, i zwiększać synteza glikogenu w wątrobie.14 Niektóre odmiany owsa mogą być również bogatym źródłem awenantramidów. Awenantramidy to polifenolowe, gorzkie związki, które dają nadzieję na modulowanie poziomu glukozy we krwi zarówno poprzez działanie na receptory goryczy, jak i fenolowe przerywanie trawienia skrobi.15,16 Wykazano, że związki gorzkie wpływają na poposiłkowy poziom glukozy we krwi, prawdopodobnie poprzez zmianę wydzielania hormonów w jelitach15 i wykazano, że związki fenolowe zmniejszają aktywność enzymów rozkładających skrobię – i potencjalnie zmniejszają wchłanianie glukozy.16 Potrzebne są dalsze badania, aby wyjaśnić te możliwe skutki.
Kontrolowanie poziomu glukozy we krwi jest niezbędne dla dobrego zdrowia, a utrzymanie wrażliwości na insulinę ma kluczowe znaczenie. Wiele czynników związanych z dietą i stylem życia odgrywa rolę w tym procesie, a dobrze zaplanowana dieta o niskim IG, wraz z włączeniem określonej żywności i składników żywności, może mieć pozytywny wpływ na poprawę i utrzymanie zdrowego poposiłkowego poziomu glukozy we krwi.
